حامدرحیمی پنجکی

خم نشدن زانو مشکلی جدی است که می ‌تواند فعالیت ‌های روزمره مانند نشستن، راه رفتن یا بالا رفتن از پله ‌ها را مختل کند.

این عارضه ممکن است به‌ صورت ناگهانی یا تدریجی ایجاد شود و دلایل متعددی داشته باشد؛ از آسیب ‌دیدگی ‌های ساده تا بیماری ‌های مزمن مفصلی. در این مقاله به بررسی علت ‌ها، روش ‌های درمان خم نشدن زانو و راهکارهای پیشگیری از بروز این مشکل می‌ پردازیم.

علت ‌های شایع خم نشدن زانو

خم نشدن زانو می ‌تواند ناشی از یکی از عوامل زیر باشد:

آسیب‌ های عضلانی یا رباطی

یکی از شایع‌ترین علل، کشیدگی یا پارگی عضلات اطراف زانو (مانند همسترینگ) یا رباط ‌های داخلی زانو (مانند ACL و MCL ) است. این نوع آسیب ‌ها معمولاً پس از ضربه، افتادن یا فعالیت ‌های ورزشی شدید رخ می‌ دهند.

التهاب مفصل یا آرتروز

آرتروز زانو یا ساییدگی مفصل باعث سفتی، خشکی و درد می ‌شود که می ‌تواند مانع از خم شدن کامل زانو شود. در آرتروز، غضروف زانو به ‌مرور تحلیل می ‌رود و حرکت مفصل محدود می ‌شود.

تجمع مایع در مفصل (افیوژن زانو)

افزایش مایع درون مفصل زانو که به آن آب آوردن زانو نیز گفته می ‌شود باعث تورم، درد و ناتوانی در خم شدن زانو می‌ شود.

چسبندگی‌ های پس از جراحی یا بی‌حرکتی

پس از جراحی زانو یا دوره ‌های طولانی بی ‌حرکتی، ممکن است بافت‌ های اطراف زانو دچار چسبندگی شده و مانع از خم شدن کامل شوند. این وضعیت به کپسولیت چسبنده یا خشکی مفصل معروف است.

مشکلات منیسک

پارگی منیسک (غضروف هلالی‌ شکل داخل زانو) نیز می ‌تواند باعث قفل شدن یا محدود شدن حرکت مفصل شود.

علائم همراه با خم نشدن زانو

خم نشدن زانو معمولاً با یک یا چند علامت زیر همراه است:

درد زانو هنگام خم کردن یا کشیدن

تورم و التهاب اطراف مفصل

صدای تق‌تق یا قفل شدن مفصل

احساس سفتی یا خشکی در زانو

ناتوانی در نشستن، چهارزانو نشستن یا دو زانو نشستن

روش‌ های درمانی غیرجراحی

بسته به علت اصلی، پزشک ممکن است برای درمان خم نشدن زانو راهکارهای محافظه‌ کارانه را توصیه کند. این روش‌ ها عبارتند از:

در موارد حاد، استراحت و استفاده از یخ روی زانو به کاهش التهاب و درد کمک می ‌کند. یخ را روزی ۳ تا ۴ بار به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی زانو بگذارید.

داروهای ضدالتهاب مانند ایبوپروفن، ناپروکسن یا دیکلوفناک برای کاهش درد و التهاب مفیدند. البته باید طبق دستور پزشک مصرف شوند.

فیزیوتراپی و تمرین‌ های تخصصی برای افزایش دامنه حرکت، تقویت عضلات اطراف زانو و کاهش چسبندگی بسیار مؤثر هستند. فیزیوتراپیست ممکن است از روش ‌های مکمل مانند اولتراسوند، لیزر درمانی یا ماساژ درمانی نیز استفاده کند.

زانوبندهای طبی می ‌توانند به ثابت نگه داشتن زانو کمک کرده و از فشار اضافی بر مفصل جلوگیری کنند.

درمان ‌های پزشکی و تخصصی ‌تر

برای درمان خم نشدن زانو اگر درمان ‌های اولیه نتیجه ندهد، پزشک ممکن است یکی از روش ‌های زیر را پیشنهاد دهد:

تزریق داروی ضدالتهاب مانند متیل ‌پردنیزولون به داخل مفصل، التهاب را به ‌سرعت کاهش داده و حرکت مفصل را تسهیل می ‌کند. این روش در آرتروز و التهاب شدید مفصل کاربرد دارد.

در بیماران مبتلا به آرتروز خفیف تا متوسط، تزریق ژل روان ‌کننده می‌ تواند حرکت مفصل را آسان ‌تر کند و درد را کاهش دهد.

اگر محدودیت حرکت به دلیل پارگی منیسک یا وجود توده‌ های آزاد داخل مفصل باشد، پزشک ممکن است با جراحی آرتروسکوپی مشکل را برطرف کند.

در مواردی که زانو دچار خشکی شدید شده باشد، گاهی نیاز به آزاد سازی چسبندگی ‌ها تحت بیهوشی و با حرکت کنترل ‌شده زانو است.

درمان خانگی خم نشدن زانو

اگر مشکل حاد یا مزمن نیست، می‌ توانید از درمان‌ های خانگی زیر بهره ببرید:

استفاده از کمپرس گرم و سرد متناوب برای بهبود جریان خون و کاهش خشکی مفصل.

حرکات کششی ساده در منزل مانند کشش پا در حالت نشسته یا استفاده از حوله برای کمک به خم کردن زانو.

حمام آب گرم با نمک اپسوم برای کاهش درد و التهاب.

ماساژ ملایم با روغن ‌های گیاهی مانند روغن سیاه‌ دانه، زنجبیل یا رزماری.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر یکی از علائم زیر را دارید، مراجعه به پزشک ضروری است:

خم نشدن زانو بیش از یک هفته ادامه پیدا کرده

درد شدید و ناگهانی دارید

زانو متورم و گرم است

هنگام خم کردن زانو، قفل شدن یا صدای غیرعادی حس می ‌کنید

تب و بی ‌حالی همراه با درد زانو

پیشگیری از خشکی و محدودیت زانو

برای کاهش احتمال بروز مشکل خم نشدن زانو، این نکات را رعایت کنید:

از فعالیت ‌های شدید و ناگهانی خودداری کنید.

پیش از ورزش یا پیاده‌ روی، عضلات پا را گرم کنید.

وزن بدن را در محدوده سالم نگه دارید.

تمرینات کششی زانو را به‌ طور منظم انجام دهید.

در صورت آسیب، زانو را زودتر درمان کرده و فیزیوتراپی را جدی بگیرید.

چه مدت طول می‌ کشد تا خم شدن زانو به حالت عادی برگردد؟

در مورد درمان خم نشدن زانو، مدت زمان لازم برای بازگشت خم شدن زانو به حالت عادی کاملاً بستگی به علت اصلی مشکل دارد، اما به‌ طور تقریبی:

و در موارد خفیف (کشیدگی عضلات یا التهاب خفیف)، بین ۱ تا ۳ هفته با استراحت، کمپرس، دارو و تمرینات ملایم بهبود می‌ یابد.

در آسیب‌ های متوسط (آرتروز خفیف، آب آوردن زانو، آسیب منیسک خفیف)، حدود ۴ تا ۸ هفته زمان نیاز است، همراه با فیزیوتراپی و درمان دارویی.

در موارد شدید (پارگی رباط، خشکی مفصل پس از جراحی، آرتروز شدید)، ممکن است بین ۲ تا ۶ ماه یا بیشتر زمان ببرد و گاهی نیاز به مداخله جراحی باشد

درمان به کمک ارایه اطلاعات به بیمار جدید ترین و کم هزینه ترین راه جهت ارتقای سطح سلامت و افزایش کیفیت زندگی افراد است. در اطلاعات درمانی آگاهی های لازم پیرامون وضعیت فعلی و راهکارهای درمان و پیشگیری از بروز مجدد رخداد پاتولوژیک به بیمار آموزش داده شده و خود اوست که نقش محوری را در اصلاح وضعیت خود ایفا می کند